Dit is een vraag die leeft in dorpen en gemeenten langs grotere rivieren, zowel hier in Vlaanderen als in Nederland. Wat zijn nu precies de wetenschappelijke feiten achter deze vraag? We leggen het voor u uit…
Vaak hoort men zeggen: “Die rivier zorgt ervoor dat onze gemeente gespaard bleef van het onweer” of “De hevige bui werd tegengehouden door het hoog tij.” Het blijkt echter dat dit allemaal verkeerde veronderstellingen zijn, want de watermassa’s van rivieren, kanalen, enz… zijn te klein om een significante invloed te hebben op het lokale weer.
We leggen het verder uit aan de hand van enkele voorbeelden:
Voor het ontstaan van een bui of een onweer is er vocht, onstabiliteit en een trigger nodig. Buienwolken ontstaan door opstijgende warme lucht en zeker in de zomer is de lucht boven land warmer dan boven water. Dit noemen we convectie. Wat er dan nog ontbreekt is dat laatste duwtje om de lucht te laten stijgen. Dat kan een front of lagedrukgebied zijn of een topografische vorm zoals een berg of grote watermassa. Bij rivieren zou die trigger dan het temperatuurverschil met dat boven land zijn. Wanneer het water van de rivier warmer zou zijn dan de lucht boven land, dan zou de bui moeten groeien en wanneer de rivier kouder is zou de bui moeten uitsterven. Maar uit onderzoek van het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) blijkt dat de watermassa van een doorsnee rivier gewoonweg te klein is om echte temperatuurverschillen te veroorzaken.
Meer te weten komen over convectie? Volg deze link:
De dimensies van een stevige bui- of onweerswolk (een cumulonimbus) zijn zeer groot. We beseffen dit niet altijd vanaf het aardoppervlak, maar een cumulonimbus kan al snel 10 kilometer hoog worden en vormt dus een enorme massa van gecondenseerd water in de atmosfeer die groter is dan de Mount Everest! Vaak hebben deze buien ook nog eens een grote treksnelheid (al gemakkelijk 50 km/u in een typisch wisselvallige situatie) waardoor ze niet lang verblijven boven riviergebieden. Met dit inzicht is het niet zo moeilijk om in te zien dat die enorme berg van een wolk amper tot geen invloed ondervindt van een rivier.
Zou dit misverstand kunnen gegroeid zijn uit het weer boven grote meren en de zee? Waarschijnlijk wel, Wanneer een bepaalde luchtsoort over het Ijselmeer in Nederland overtrekt kan die, afhankelijk van de omstandigheden, buien doen ontstaan of laten afsterven. Hetzelfde geldt voor de zee die een grote invloed uitoefent op ons dagelijkse weer, ongetwijfeld iets wat de kustbewoners kunnen bevestigen. Maar de watermassa van de zee is natuurlijk ook immens veel groter dan dat van bijvoorbeeld de Schelde. De zee fungeert als een ware energy sink.
Het is echter wel belangrijk om te vermelden dat zelfs al kleine topografische kenmerken in het landschap een invloed kunnen uitoefenen bij de ontwikkeling van wolken, zoals bijvoorbeeld een zomerse stapelwolk. Hierdoor is er soms sprake van gezichtsbedrog. Een rivier naast een heuvel oefent geen invloed uit, maar de heuvel wel. Of stel bijvoorbeeld dat er in een zuidwestelijke aanvoer van lucht ergens een bui ontstaat vlak voor een rivier die vervolgens wegtrekt richting het oosten. De lucht is na de regen van de bui afgekoeld en hierdoor kan er een nieuwe bui ontstaan iets westelijker van het vorige exemplaar wanneer de warmere lucht botst op die koudere. Hierdoor lijkt het alsof een bui terugkeert en dan wel heel verdacht in de aanwezigheid van een rivier.
Dit is allemaal moeilijk waar te nemen vanaf de grond natuurlijk en wanneer buien zulk gedrag vertonen in de buurt van een rivier is het natuurlijk een gemakkelijke aanname om de rivier als invloedfactor aan te wijzen. Maar een snelle blik op een regenradar of satellietbeeld laat al snel objectief zien dat het gaat om een gezichtsbedrog.
Tijd om dus komaf te maken met deze hardnekkige mythe, kijk zelf maar eens op de buienradar 😉.
Het weer in Hamme 